Đề tài NCKH cấp Bộ “Nghiên cứu nguyên tắc sử dụng bền vững đa dạng sinh học theo hướng tiếp cận sinh thái”

 

 

 

Tính cấp thiết của vấn đề :

 

            Du lịch là ngành kinh tế có định hướng tài nguyên một cách rõ rệt. Điều này cũng hoàn toàn đúng đối với du lịch sinh thái – loại hình du lịch không chỉ được xem là một hiện tượng ”mốt”, mà là xu thế của thời đại và có ý nghĩa quan trọng không chỉ về mặt kinh tế mà còn có ý nghĩa đặc biệt đối với sự phát triển bền vững của du lịch trên quan điểm sinh thái môi trường. Đối với du lịch sinh thái, tài nguyên quan trọng để phát triển là các giá trị đa dạng sinh học bên cạnh những giá trị về cảnh quan tự nhiên.

 

            Việt Nam được xem là đất nước có sự phong phú, đa dạng về các hệ sinh thái với tính đa dạng sinh học cao, trong đó có nhiều loài sinh vật có giá trị toàn cầu. Đây được xem là cơ sở quan trọng để phát triển du lịch sinh – một trong 2 loại hình được ưu tiên trong chiến lược phát triển du lịch Việt Nam.

 

            Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân, trong đó đói nghèo được xem là nguyên nhân cơ bản, đa dạng sinh học ở Việt Nam bị tác động và suy thoái nghiêm trọng. Hiện tượng săn bắt và khai thác các loài sinh quý hiếm đã và đang là phổ biến, thậm chí ở các vườn quốc gia, khu bảo tồn thiên nhiên. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến sử dụng bền vững tài nguyên đa dạng sinh học và qua đó ảnh hưởng đến phát triển du lịch Việt Nam.

 

            Để góp phần bảo tồn các giá trị đa dạng sinh học, hay nói một cách khác là sử dụng bền vững đa dạng sinh học, nhiều cách tiếp cận đã được đề xuất, trong đó hướng tiếp cận sinh thái thong qua hoạt động phát triển du lịch sinh thái là hướng tiếp cận có triển vọng. Chính vì vậy việc nghiên cứu hướng tiếp cận sinh thái này  là hết sức quan trọng và cần thiết.

 

Mục tiêu nghiên cứu :

 

§        Nghiên cứu thực tiễn của Việt Nam và kinh nghiệm quốc tế trong sử dụng bền vững tài nguyên đa dạng sinh học ở Việt Nam theo hướng tiếp cận sinh thái thong qua hoạt động phát triển du lịch sinh thái.

§        Trên cơ sở các kết quả nghiên cứu xây dựng hướng dẫn dành cho các nhà quản lý và điều hành du lịch sinh thái ở Việt Nam.

 

Nội dung nghiên cứu chủ yếu:

 

§        Tổng quan lý luận về sử dụng bền vững đa dạng sinh học; mối quan hệ giữa phát triển du lịch sinh thái và bảo tồn đa dạng sinh học;

§        Đánh giá yếu tố thiếu bền vững trong sử dụng tài nguyên đa dạng sinh học

§        Tổng quan kinh nghiệm sử dụng bền vững đa dạng sinh học thông qua hoạt động phát triển du lịch sinh thái ở các nước, đặc biệt các nước trong khu vực.

§        Tổ chức điều tra về nhận thức, hiểu biết về sử dụng bền vững đa dạng sinh học, vai trò của hướng tiếp cận sinh thái/du lịch sinh thái trong bảo tồn đa dạng sinh học…ở các nhóm đối tượng là các nhà quản lý, điều hành, hướng dẫn viên và khách du lịch.

§        Trên cơ sở thực tiễn sử dụng tài nguyên đa dạng sinh học ở Việt Nam, kinh nghiệm các nước về sử dụng, bảo tồn tài nguyên đa dạng sinh học thong qua phương thức tiếp cận sinh thái, đặc biệt là du lịch sinh thái và kết quả điều tra , đề xuất định hướng phát triển du lịch sinh thái gắn với bảo tồn đa dạng sinh học ở Việt Nam.

 

Các kết quả chính đạt được :

 

§        Đã tổng quan có hệ thống những vấn đề chung về đa dạng sinh học; sử dụng bền vững đa dạng sinh học, bao gồm: khái niệm về đa dạng sinh học; các hình thức sử dụng đa dạng sinh học trong phát triển kinh tế – xã hội nói chung, du lịch nói riêng; mối quan hệ giữa sử dụng bền vững/bảo tồn đa dạng sinh học với du lịch sinh thái – như một hướng tiếp cận sinh thái

 

§        Đã tổng quan những vấn đề thiếu bền vững trong sử dụng tài nguyên đa dạng sinh học để phát triển kinh tế – xã hội ở Việt Nam. Đặc biệt đề tài đã chỉ ra nguyên nhân chính tạo sức ép lên sử dụng không bền vững đa dạng sinh học ở Việt Nam là tác động của cộng đồng do tình trạng đói nghèo. Đây là tình trạng khá phổ biến hiện nay ở các vườn quốc gia, khu bảo tồn thiên nhiên, nơi việc bảo tồn/sử dụng bền vững các giá trị đa dạng sinh học được xem là mục tiêu chính.

 

§        Đã phân tích mối quan hệ giữa phát triển du lịch sinh thái với phát triển cộng đồng, qua đó góp phần tích cực vào giảm áp lực của cộng đồng đối với các giá trị đa dạng sinh học. Từ phân tích này làm rõ phương thức tiếp cận sinh thái đối với việc sử dụng bền vững đa dạng sinh học thông qua hoạt động phát triển du lịch sinh thái.

 

§        Xác định vai trò của các đối tượng liên quan trong quản lý, tổ chức  và điều hành hoạt động du lịch sinh thái – hướng tiếp cận sinh thái trong sử dụng bền vững đa dạng sinh học  ở Việt Nam: người lập kế hoạch và chính sách, người quản lý đất đai, nhóm dân cư tham gia hoạt động du lịch sinh thái, người điều hành du lịch, hướng dẫn viên.

 

§        Tổng quan kinh nghiệm trong xây dựng phát triển du lịch sinh thái cộng đồng với mục tiêu bảo tồn các giá trị đa dạng sinh học ở một số nước trong khu vực, đặc biệt là ở  Thái Lan và Malaysia. Từ kinh nghiệm trên, đề tài đã rút ra những bài học có thể áp dụng trong thực tiễn Việt Nam, trong đó đáng chú ý là bài học về quy hoạch quản lý “sức chứa”; sự tham gia tích cực của cộng đồng trong các dịch vụ du lịch, v.v.

 

 Từ thực tiễn sử dụng tài nguyên đa dạng sinh học ở Việt Nam, kinh nghiệm các nước về sử dụng, bảo tồn tài nguyên đa dạng sinh học thong qua phương thức tiếp cận sinh thái, đặc biệt là du lịch sinh thái và kết quả điều tra, đề tài đã đề xuất định hướng phát triển du lịch sinh thái gắn với bảo tồn đa dạng sinh học ở Việt Nam.