Đề tài NCKH cấp cơ sở năm 2013: “Xây dựng định hướng phát triển Viện Nghiên cứu Phát triển Du lịch theo cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm”

1. Lý do lựa chọn đề tài
        Viện Nghiên cứu Phát triển Du lịch (gọi tắt là Viện) được thành lập từ ngày 6 tháng 9 năm 1988 tại Quyết định số 265/QĐTC-TCCB của Tổng cục Trưởng Tổng cục Du lịch. Từ ngày được thành lập cho đến trước năm 1993, để phù hợp với mục đích, chức năng hoạt động và sự sắp xếp tổ chức của Nhà nước, Viện đã sáp nhập với một số cơ quan viện trực thuộc Bộ Thương mại. Sau khi Tổng cục Du lịch tách ra hoạt động độc lập, ngày 16 tháng 2 năm 1993 Tổng cục trưởng Tổng cục Du lịch đã ban hành Quyết định số 20/TCCB-TCDL về việc thành lập Viện Nghiên cứu Phát triển Du lịch. Từ đó cho đến nay, Viện là tổ chức khoa học và công nghệ (viết tắt là tổ chức KH&CN) công lập trực thuộc Tổng cục Du lịch. Để phù hợp với từng thời kỳ phát triển kinh tế của đất nước nói chung, sự phát triển của ngành Du lịch nói riêng, Viện đã nhiều lần tiến hành điểu chỉnh tổ chức bộ máy, chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn. Từ khi được thành lập, Viện đã có những đóng góp nhất định vào sự nghiệp phát triển chung của ngành Du lịch Việt Nam.

    Nhằm đổi mới tổ chức và hoạt động trong các tổ chức KH&CN công lập, ngày 05 tháng 9 năm 2005 Chính phủ đã ban hành Nghị định số 115/2005/NĐ-CP quy định cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm của tổ chức khoa học và công nghệ công lập. Căn cứ tinh thần Nghị định, Viện đã tiến hành xây dựng Đề án chuyển đổi sang cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm (gọi tắt là Đề án chuyển đổi) và đã được Tổng cục Du lịch phê duyệt. Theo đó, Viện là tổ chức KH&CN phát triển theo hướng “là tổ chức nghiên cứu chiến lược, quy hoạch và chính sách phát triển ngành, phục vụ công tác quản lý nhà nước về du lịch, hoạt động có thu theo quy định tại điều 4 Nghị định số số 115/2005/NĐ-CP”. Nội dung chủ yếu của Để án chuyển đổi này là: (1) Chuyển đổi Trung tâm Dịch vụ Khoa học và Tư vấn Phát triển Du lịch trực thuộc Viện trở thành đơn vị hoạt động độc lập tự trang trải kinh phí, theo tinh thần khoản 6, mục I Thông tư liên tịch số 12/2006/TTLT/BKHCN-BTC-BNV; (2) Tiến hành kiện toàn tổ chức bộ máy, để nâng cao hoạt động các bộ phận trực thuộc, trong đó có việc thành lập mới và đổi tên bộ phận nghiên cứu. Để tạo điều kiện pháp lý trong việc tổ chức hoạt động, trên cơ sở Đề án chuyển đổi được phê duyệt, ngày 25 tháng 11 năm 2008, Tổng cục Du lịch đã ban hành Quyết định số 337/QĐ-TCDL quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và tổ chức bộ máy của Viện Nghiên cứu Phát triển Du lịch.

    Tổ chức và hoạt động của Viện sau khi Đề án chuyển đổi được phê duyệt đã đạt được một số kết quả nhất định trên 4 nội dung như: (1) Tổ chức bộ máy và biên chế được kiện toàn, từng bước đáp ứng nhu cầu thực hiện nhiệm vụ (như: việc bổ sung mới, điều chỉnh tên gọi của bộ phận trực thuộc, quy định cụ thể chức năng, nhiệm vụ cho từng bộ phận, khắc phục được tình trạng chồng chéo nhiệm vụ; quản lý biên chế, ngạch bậc viên chức, lao động đã được xác định cụ thể, rõ ràng theo quy định, thông qua đợt xét tuyển, bổ nhiệm ngạch năm 2011; lực lượng lao động được tỉnh giản theo hướng giảm số lượng, nâng cao chất lượng…); (2)     Hoạt động tài chính và tài sản, Viện được cấp trụ sở làm việc khác đã cải thiện rất lớn nhu cầu diện tích làm việc; trang thiết bị được trang bị, bổ sung mới; các hoạt động tài chính được thực hiện công khai, rõ ràng theo quy chế chi tiêu nội bộ; nguồn thu, chi tài chính có sự ổn định, dần đáp ứng nhu cầu cho hoạt động chung của Viện; (3) Thực hiện hoàn thành đảm bảo chất lượng và tiến độ nhiều nhiệm vụ như: xây dựng Chiến lược, quy hoạch phát triển ngành; quy hoạch phát triển du lịch cho nhiều địa phương trong cả nước; các đề án, dự thảo văn bản pháp luật; nghiên cứu khoa học phát triển ngành…; (4) Hoạt động hợp tác quốc tế được mở rộng, đa dạng về đối tác cũng như nội dung hợp tác.     
    Tuy nhiên, trong thực tế còn nhiều nội dung Viện không đạt được mục tiêu, cũng như chưa thể hiện được tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm như tinh thần Đề án chuyển đổi đã đề ra, như: (1) Về tổ chức bộ máy và biên chế, Trung tâm DVKH và TVPT Du lịch không được phát triển theo hình thức là “tổ chức khoa học và công nghệ tự trang trải kinh phí” và đã bị xóa bỏ khỏi cơ cấu tổ chức bộ máy mới nhất của Viện do Tổng cục Du lịch vừa quy định, một số bộ phận chuyên môn được sáp nhập để tinh giản bộ máy tổ chức, trong lĩnh vực này Viện vẫn chưa thực sự được trao quyền “tự quyết” , còn chịu sự chỉ đạo sát sao của cơ quan cấp trên; (2) Về lĩnh vực tài chính, việc tự chủ về các định mức chi khi thực hiện các nhiệm vụ KH&CN còn hạn chế, Viện vẫn phải tuân thủ các quy định về thanh toán, quyết toán các nhiệm vụ KH&CN, sử dụng kinh phí hoạt động thường xuyên hay các nguồn kinh phí khác từ ngân sách nhà nước chưa thực hiện theo cơ chế khoán; chênh lệch thu, chi chưa đáp ứng được việc tăng thêm thu nhập cho người lao động; (3) Về thực hiện nhiệm vụ, nhiệm thực hiện hàng năm phần lớn do cơ quan nhà nước cấp trên xem xét, phân bổ hoặc giao thực hiện mà chưa chủ động tìm nguồn việc; chưa thực hiện định mức nhiệm vụ cho từng bộ phận thực hiện hàng năm; (4) Về quan hệ hợp tác quốc tế, theo tinh thần Nghị định 115, Viện trưởng được quyền ký quyết định cử cán bộ, viên chức thuộc quyền quản lý của đơn vị đi công tác chuyên môn, học tập nâng cao trình độ ở nước ngoài, tuy nhiên do quy định về phân cấp quản lý cán bộ, công chức, việc phân cấp quản lý cán bộ đi nước ngoài ở Viện hầu như chưa được thực hiện; …

    Do đó, để tăng cường tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm theo đúng tinh thần Nghị định số 115/2005/NĐ-CP đòi hỏi Viện phải quyết liệt, kiên định thực hiện, mà trước mắt việc xây dựng Đề án chuyển đổi mới, phù hợp với tình hình thực tế là cần thiết. Vì vậy, nghiên cứu đề tài “Xây dựng định hướng phát triển Viện Nghiên cứu Phát triển Du lịch theo cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm” có ý nghĩa quan trọng, thiết thực.
     2. Mục đích nghiên cứu

    Sản phẩm nghiên cứu của đề tài là cơ sở quan trọng để xây dựng, phát triển Viện Nghiên cứu Phát triển Du lịch theo cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm trong thời kỳ mới đúng với tinh thần Nghị định số 115/2005/NĐ-CP ngày 05/9/2005 của Chính phủ.

    3. Đối tượng nghiên cứu
    Đối tượng nghiên cứu chung của đề tài là nghiên cứu, xây dựng định hướng phát triển Viện-một tổ chức KH&CN công lập của ngành Du lịch theo cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm,.

    4. Nhiệm vụ nghiên cứu

    Để thực hiện được mục đích nghiên cứu, đề tài có các nhiệm vụ sau:

    4.1. Hệ thống hóa một số vấn đề lý luận về cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm trong tổ chức KH&CN công lập.

    4.2. Đánh giá thực trạng tổ chức và hoạt động của Viện Nghiên cứu Phát triển Du lịch giai đoạn 2008-2012;
    
    4.3. Định hướng phát triển Viện Nghiên cứu Phát triển Du lịch giai đoạn mới thực hiện theo cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm và một số giải pháp thực hiện.

    5. Phạm vi nghiên cứu
    5.1. Nghiên cứu tổ chức và hoạt động của Viện Nghiên cứu Phát triển Du lịch (bao gồm: tổ chức bộ máy, biên chế; hoạt động tài chính; hoạt động thực hiện nhiệm vụ và hoạt động hợp tác quốc tế).

    5.2. Phạm vi thời gian: đánh giá thực trạng hoạt động giai đoạn 2008-2012 và định hướng hoạt động giai đoạn mới thực hiện cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm.

    6. Phương pháp nghiên cứu
     Phương pháp nghiên cứu chủ yếu mà đề tài sử dụng là:
   6.1. Phương pháp tổng hợp và nghiên cứu tài liệu: trên cơ sở nghiên cứu các tài liệu, số liệu thực tế có liên quan, tác giả tiến hành tổng hợp, so sánh, đối chiếu và đưa ra những đánh giá khách quan.
    6.2. Phương pháp thống kê toán học: căn cứ các số liệu, dữ liệu riêng rẽ về hoạt động của Viện có từ năm 2008-2012, tác giả tiến hành thống kế, tổng hợp và xử lý, thể hiện thông qua các bảng biểu hiện trạng.

    6.3. Phương pháp quan sát.

    7. Kết cấu đề tài
        Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, đề tài gồm 3 chương, cụ thể như sau:

    Chương 1: Một số vấn đề lý luận về cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm trong tổ chức KH&CN công lập.
    
    Chương 2: Thực trạng tổ chức và hoạt động của Viện Nghiên cứu Phát triển Du lịch giai đoạn 2008-2012.

    Chương 3: Định hướng phát triển Viện Nghiên cứu Phát triển Du lịch theo cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm và Giải pháp thực hiện

  Toàn văn Báo cáo tổng hợp đề tài: